? Genel Bilgiler

• Bilimsel adı:Arbutus unedo

• Familya: Ericaceae (Fundagiller)

• Yaygın adları: Kocayemiş, Dağ çileği, Yaban çileği, Deli çilek

• Köken: Akdeniz Havzası ve Batı Avrupa

• Tür: Herdem yeşil çalı veya küçük ağaç

• Kullanım alanı: Meyve, süs bitkisi, arıcılık

Kocayemiş, doğada hem orman altı çalısı hem de süs ve meyve bitkisi olarak bulunur. Türkiye’de özellikle Akdeniz, Ege ve Karadeniz kıyılarında doğal yayılış gösterir.

? Morfolojik Özellikleri

• Boy: 2 – 5 m genellikle çalı formundadır, uygun koşullarda 8–10 m’ye kadar ağaç formuna ulaşabilir.

• Yaprak: Sert, parlak, koyu yeşil, kenarları dişli ve eliptik biçimdedir.

• Çiçek:

  • Beyaz ya da krem renkli, salkım biçiminde küçük çan çiçeklerdir.

  • Sonbaharda açar, bu özelliğiyle pek çok bitkiden ayrılır.

• Meyve:

  • Küçük top biçiminde, yüzeyi pütürlü ve olgunlaştığında kırmızı-turuncu renktedir.

  • Meyveler bir yıl sonra olgunlaşır; bu nedenle aynı bitkide hem çiçek hem meyve görülebilir.

• Kök sistemi: Derin ve güçlüdür; kuraklığa karşı dayanıklılığı buradan gelir.

?️ Yetiştirme Koşulları

Işık:

• Güneşli veya yarı gölge alanları sever; tam güneşte meyve verimi artar.

Toprak:

• Asidik ya da nötr pH’lı, hafif, geçirgen toprakları tercih eder.

• Kireçli topraklarda da yetişebilir ama fazla kireç, yaprak sararmasına yol açabilir.

Sulama:

• Kuraklığa dayanıklıdır; düzenli sulama yalnızca genç dönemde gerekir.

• Aşırı su kök çürümesine neden olabilir.

Sıcaklık:

• Akdeniz iklimine mükemmel uyum sağlar.

• Hafif donlara dayanıklıdır (–10 °C’ye kadar); uzun süreli donlardan korunmalıdır.

✂️ Bakım ve Üretim

• Budama: Şekil vermek ve dalları gençleştirmek için ilkbahar sonu – yaz başında yapılabilir.

• Üretim:

  • Tohumla (doğal yolla yayılır)

  • Çelikle veya daldırma yöntemiyle çoğaltılabilir.

• Gübreleme: İlkbaharda kompost veya organik maddeyle desteklenebilir; ağır gübreleme gerekmez.

? Meyve Özellikleri

• Renk: Yeşilden turuncuya, olgunlaştığında kırmızıya döner.

• Tat: Hafif ekşi, tatlımsı ve aromatik — taze tüketilebilir, ancak genelde reçel, marmelat, likör ve sirke yapımında kullanılır.

• Besin değeri:

  • C vitamini, antioksidan ve fenolik bileşikler açısından zengindir.

  • Geleneksel tıpta idrar söktürücü ve anti-inflamatuar olarak da kullanılmıştır.

? Ekolojik ve Peyzaj Değeri

• Arı ve kelebekleri çeken nektarlı çiçekleri sayesinde arıcılık için çok değerlidir.

• Herdem yeşil yapısı ve sonbaharda hem çiçek hem meyve taşımasıyla süs bitkisi olarak bahçelerde sıkça kullanılır.

• Kuraklığa dayanıklılığı nedeniyle erozyon kontrolü ve doğal peyzaj projelerinde tercih edilir.

⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Meyveler tam olgunlaşmadan yenirse ağızda buruk tat bırakır.

• Kireçli toprakta uzun vadede yaprak sararması (kloroz) olabilir; toprağa torf veya kompost eklenebilir.

• Çok soğuk bölgelerde saksıda yetiştirip kışın içeri almak daha güvenlidir.